การเปลี่ยนรูปแบบการคุมกำเนิด             

       หลายๆคน โดยเฉพาะผู้หญิง น่าจะทราบกันดีว่าในปัจจุบันนี้ มีวิธีการคุมกำเนิดหลากหลายรูปแบบ ให้สามารถเลือกได้ตามความสะดวก แต่ก็มีจำนวนไม่น้อยที่เมื่อเลือกใช้วิธีคุมกำเนิดรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งไปแล้ว กลับพบว่ามีผลข้างเคียงบางอย่าง หรือมีความจำเป็นบางอย่างที่อาจจะต้องเปลี่ยนวิธีคุมกำเนิด เมื่อเป็นเช่นนี้ก็มักจะเกิดคำถามขึ้นว่า จะเปลี่ยนได้เลยมั้ย? ต้องรอนานแค่ไหน? เปลี่ยนแล้วจะเป็นยังไง? และอีกหลายๆคำถาม วันนี้จึงมีคำตอบของทุกคำถามมามาให้ทุกคนที่สงสัยได้ทราบกัน

       การคุมกำเนิดรูปแบบต่างๆ           

    1.ยาเม็ดคุมกำเนิด มีทั้งแบบที่เป็น 28 เม็ด และ 21 เม็ด มีแบบที่เป็นฮอร์โมนเดี่ยว และแบบที่เป็นฮอร์โมนคู่  ซึ่งยาคุมแต่ละยี่ห้อก็มาปริมาณฮอร์โมน estrogen และชนิดของฮอร์โมน Progesterone ที่ต่างกัน ทำให้มีผลข้างเคียงบางอย่างที่แตกต่างกัน และอาจจะได้ประสิทธิภาพในแต่ละด้านต่างกันด้วย ตัวอย่างเช่น ฮอร์โมน estrogen อาจมีผลข้างเคียงในเรื่องของอาการคลื่นไส้ อาเจียน คัดตึงเต้านม ซึ่งจะพบได้ค่อนข้างบ่อย โดยเฉพาะในช่วง 1-2 แผงแรก ถ้าในบางคนที่ทานแล้วทนผลข้างเคียงไม่ไหวก็อาจปรับไปใช้ยี่ห้อที่มีปริมาณฮอร์โมน estrogen น้อยลง หรือบางคนที่กังวลเรื่องทานยาคุมแล้วบวม หรือน้ำหนักเพิ่ม ก็อาจจะเลี่ยงไปเป็น progesterone ที่ไม่มีผลเรื่องบวมเช่น drospirenone เป็นต้น โดยการเริ่มทานยาคุมชนิดเม็ดมักจะแนะนำให้ทานในช่วง 1 -  5 วันแรกของการมีประจำเดือน

    2.ยาฉีดคุมกำเนิด  เป็นวิธีคุมกำเนิดที่มีประสิทธิภาพค่อนข้างสูง ระยะเวลาในการคุมกำเนิดนาน ไม่ต้องกังวลเรื่องการลืมทานยา ซึ่งยาฉีดคุมกำเนิดเองก็จะมีทั้งชนิดที่เป็นฮอร์โมนเดี่ยว และฮอร์โมนรวม ซึ่งความถี่ในการฉีด อาจเป็นทุกๆ 4 สัปดาห์ 8 สัปดาห์ หรือ 12 สัปดาห์  ขึ้นกับชนิดของฮอร์โมน

    3.แผ่นแปะคุมกำเนิด  มีประสิทธิภาพและความปลอดภัยใกล้เคียงกับยาคุมกำเนิดชนิดรับประทาน โดยจะเปลี่ยนแผ่นแปะคุมกำเนิดทุกๆ 7 วัน ช่วยลดปัญหาเรื่องการลืมทานยาได้

    4.วงแหวนคุมกำเนิด เป็นวิธีคุมกำเนิดที่เริ่มมีการใช้มากขึ้นในปัจจุบัน โดยมีประสิทธิภาพและความปลอดภัยเทียบเท่ากับคุมกำเนิดนิดรับประทาน ข้อดีคือการใส่วงแหวนคุมกำเนิด 1 ครั้งสามารถคุมกำเนิดได้ยาวนานถึง 21 วัน จึงค่อนข้างสะดวกในการใช้ยา อาจจะมีข้อเสียเล็กน้อยที่วิธีการยา

    5.ยาฝังคุมกำเนิด จัดเป็นวิธีคุมกำเนิดที่มีประสิทธิภาพสูง ระยะเวลาในการออกฤทธิ์นาน โดยวิธีการคือจะฝังแท่งยาเล็กๆใต้ท้องแขนข้างที่ไม่ถนัด โดยสามารถคุมกำเนิดได้นาน 3-5 ปี

    6.ห่วงคุมกำเนิด เป็นการใส่อุปกรณ์ทางการแพทย์ขนาดเล็กเข้าไปในโพรงมดลูก เพื่อออกฤทธิ์ในการป้องกันการตั้งครรภ์ โดยจะมีอายุการงานประมาณ 5 ปี

       แล้วถ้าจะเปลี่ยนวิธีคุมกำเนิดต้องทำอย่างไร?

         หลักการในการเปลี่ยนยาคุมกำเนิดจากวิธีหนึ่งไปเป็นอีกวิธีหนึ่งคือ เพื่อให้ยาคุมชนิดใหม่ออกฤทธิ์ได้เต็มที่ และยาคุมชนิดเดิมหมดฤทธิ์ไปในเวลาเดียวกัน บางกรณีอาจสามารถใช้ต่อกันได้เลยโดยไม่เว้นช่วง หรือบางกรณีจะมีช่วงเวลาคาบเกี่ยวกันระหว่างวิธีเก่าและวิธีใหม่

       เปลี่ยนจากยาเม็ดคุมกำเนิดเป็น....

- ยาเม็ดคุมกำเนิดเหมือนกัน ไม่ต้องมีช่องว่างของระยะเวลาสามารถเปลี่ยนได้ทันทีเมื่อจบแผงเดิม

- ยาฉีดคุมกำเนิด ให้เริ่มยาฉีด 7 วันก่อนหยุดทานยาเม็ดคุมกำเนิด

- แผ่นแปะคุมกำเนิด ให้เริ่มใช้แผ่นแปะ 1 วัน ก่อนที่จะหยุดยาเม็ดคุมกำเนิด

- วงแหวนคุมกำเนิด สามารถใช้ต่อจากยาเม็ดคุมกำเนิดได้เลย โดยเริ่มใช้วงแหวนคุมกำเนิดหลังจากวันที่ทานยาคุมเม็ดสุดท้าย 1 วัน

- ยาคุมกำเนิดชนิดฝัง  เริ่มฝัง 4 วัน ก่อนที่จะหยุดยาเม็ดคุมกำเนิด

- ห่วงคุมกำเนิด เริ่มใช้ห่วงคุมกำเนิด 7 วัน ก่อนที่จะหยุดยาเม็ดคุมกำเนิด

       เปลี่ยนจากยาฉีดคุมกำเนิดเป็น....

- ยาเม็ดคุมกำเนิด,แผ่นแปะคุมกำเนิด ,วงแหวนคุมกำเนิด,ยาคุมกำเนิดชนิดฝัง  และห่วงคุมกำเนิด หากเปลี่ยนจากยาฉีด Depo ซึ่งเป็นชนิดที่มากในปัจจุบัน จะเริ่มยาเม็ดคุมกำเนิด 15 สัปดาห์ นับจากวันที่ฉีดยาคุมเม็ดสุดท้าย

       เปลี่ยนจากแผ่นแปะคุมกำเนิดเป็น....

- ยาเม็ดคุมกำเนิด เริ่มทานยาเม็ดคุมกำเนิดก่อน 1 วัน ก่อนที่จะดึงแผ่นแปะคุมกำเนิดออก

- ยาฉีดคุมกำเนิด ให้เริ่มยาฉีด 7 วันก่อนดึงแผ่นแปะคุมกำเนิดออก

- วงแหวนคุมกำเนิด  สามารถเริ่มภายในวันเดียวกับที่ดึงแผ่นแปะคุมกำเนิดออกได้เลย

- ยาคุมกำเนิดชนิดฝัง  เริ่มฝัง 4 วัน ก่อนที่จะดึงแผ่นแปะคุมกำเนิดออก

- ห่วงคุมกำเนิด เริ่มใช้ห่วงคุมกำเนิด 7 วัน ก่อนที่จะดึงแผ่นแปะคุมกำเนิดออก

       เปลี่ยนจากวงแหวนคุมกำเนิดเป็น....

- ยาเม็ดคุมกำเนิด เริ่มทานยาเม็ดคุมกำเนิดก่อน 1 วัน ก่อนที่จะถอดวงแหวนคุมกำเนิดออก

- ยาฉีดคุมกำเนิด ให้เริ่มยาฉีด 7 วัน ก่อนที่จะถอดวงแหวนคุมกำเนิดออก

 - แผ่นแปะคุมกำเนิด  ให้เริ่มแปะแผ่นแปะคุมกำเนิด 2 วัน ก่อนที่จะถอดวงแหวนคุมกำเนิด

- ยาคุมกำเนิดชนิดฝัง  เริ่มฝัง 4 วัน ก่อนที่จะถอดวงแหวนคุมกำเนิด

- ห่วงคุมกำเนิด เริ่มใช้ห่วงคุมกำเนิด 7 วัน  ก่อนที่จะถอดวงแหวนคุมกำเนิดออก

       เปลี่ยนจากห่วงคุมกำเนิดเป็น....

- ยาเม็ดคุมกำเนิด ,วงแหวนคุมกำเนิด แผ่นแปะคุมกำเนิด และวงแหวนคุมกำเนิด ต้องเริ่มก่อน 7 วันก่อนเอาห่วงคุมกำเนิดออก ยกเว้นการเปลี่ยนมาเป็นรูปแบบฝังจะต้องเริ่มฝังก่อน 4 วัน ก่อนที่จะนำห่วงคุมกำเนิดออก

จัดทำโดย

ภญ.วรัญญา   วงษาเสนา

อ้างอิง

1.Lesnewski R, Prine L, Ginzburg R. Preventing gaps when switching contraceptives. Am Fam Physician. 2011;83(5):567-570.

2.นพมาศ ถ. Beyond Contraceptive Benefit [Internet]. OBgyne.cmu. 2012 [cited 14 November 2020]. Available from: https://w1.med.cmu.ac.th/obgyn/index.php?option=com_content&view=article&id=777%3Abeyond-contraceptive-benefit&catid=45&Itemid=561&fbclid=IwAR0skAhmnNa7SHvWwliBIBLwbLqmU63E

3.เปลี่ยนยาคุมกำเนิด ทำอย่างไรดี | โดยคณะเภสัชฯ ม.มหิดล [Internet]. Pharmacy.mahidol.ac.th. 2020 [cited 16 November 2020]. Available from: https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article

4. How to Switch Birth Control Methods Am Fam Physician. 2011 Mar 1;83(5):575-576.