เลิกบุหรี่เรื่องง่าย ๆ ถ้าใจสู้

    การติดบุหรี่ เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของโรคหลอดเลือดหัวใจ, โรคหลอดเลือดสมอง, โรคหลอดเลือดแดงส่วนปลาย, โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง และโรคมะเร็งปอด พบว่า 90% ของโรคมะเร็งปอดในผู้ชาย และ 79% ของโรคมะเร็งปอดในผู้หญิงเป็นผลมาจากการสูบบุหรี่ 1 สารประกอบในควันบุหรี่มีมากกว่า 4,000 ชนิด และพบว่ามากกว่า 50 ชนิดสามารถก่อโรคมะเร็งในมนุษย์ได้

โดยองค์ประกอบของสารเคมีในบุหรี่ ได้แก่

1. นิโคติน (Nicotine) เป็นสารสำคัญที่ทำให้เกิดสารเสพติดและทำให้เกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ

2. ทาร์ (Tar) เป็นสารที่ไปจับกับเนื้อเยื่อปอดก่อให้เกิดอาการไอเรื้อรังมีเสมหะ และมะเร็งปอดได้

3. คาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) เป็นก๊าซที่ขัดขวางการลำเลียงออกซิเจนของเม็ดเลือดแดง ทำให้ร่างกายได้รับออกซิเจนน้อยลง หัวใจทำงานหนักขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงร่างกาย

4. ไฮโดรเจนไซยาไนด์ (HCN) เป็นก๊าซพิษที่ทำลายเยื่อบุหลอดลม ทำให้หลอดลมอักเสบเรื้อรัง ไอมีเสมหะได้

5. ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) เป็นก๊าซพิษที่ทำลายเยื่อบุหลอดลมและถุงลม ทำให้เป็นโรคถุงลมโป่งพองได้ 2

      การเลิกสูบบุหรี่เป็นอีกหนึ่งทางที่จะช่วยลดอัตราการเจ็บป่วยและอัตราการเสียชีวิตจากโรคเรื้อรัง อย่างไรก็ตามการเลิกสูบบุหรี่นั้นไม่ง่ายนัก หลายต่อหลายครั้งที่ผู้สูบบุหรี่กลับมาสูบซ้ำหรือเลิกสูบได้ไม่สำเร็จ ดังนั้นกระบวนการให้คำปรึกษาเพื่อการเลิกสูบบุหรี่จึงสำคัญโดยเฉพาะอย่างยิ่งการให้คำแนะนำและสนับสนุนในการเลิกสูบบุหรี่จากเภสัชกร

      อาการและอาการแสดงของการขาดนิโคตินสามารถเกิดขึ้นได้ภายใน 2 ชั่วโมงหลังจากหยุดสูบบุหรี่ แต่โดยทั่วไปแล้วอาการขาดนิโคตินจะเริ่มเกิดขึ้นระหว่าง 24 – 48 ชั่วโมงหลังจากเลิกสูบบุหรี่และจะคงอยู่ต่อไป 2-3 วันจนถึง 4 สัปดาห์ ส่วนใหญ่อาการถอนนิโคตินที่พบได้แก่ นอนไม่หลับ ใจสั่น กระวนกระวาย เครียด ไม่มีสมาธิ โกรธง่าย เศร้าหดหู่  ท้องผูก อาการดังกล่าวจะค่อย ๆ ดีขึ้นหลังจากผ่านไป 2 สัปดาห์ 3 ช่วงระหว่างเกิดอาการถอนนิโคตินผู้ติดบุหรี่จะต้องรู้วิธีการปฏิบัติตัวที่ถูกต้องและได้รับคำแนะนำที่ถูกต้องจากแพทย์หรือเภสัชกร

สำหรับการรักษาผู้ติดบุหรี่มี 2 แนวทางคือ

1.การรักษาโดยไม่ใช้ยา

 ข้อปฏิบัติ ใช้หลักการ 5D / 5น เมื่อมีอาการอยากสูบบุหรี่ รู้สึกกระวนกระวาย อยู่ไม่สุข ไม่มีสมาธิ เครียด

   Delay / หน่วง: หน่วงความรู้สึก โดยเลื่อนระยะเวลาการสูบบุหรี่ออกไป อย่าสูบบุหรี่ทันทีที่รู้สึกอยากสูบ

   Drink water / น้ำ: ดื่มน้ำมาก ๆ และบ่อย ๆ

   Do something else / โน้มน้าว: หากิจกรรมอื่น ๆ ทำเพื่อเบี่ยงเบนความสนใจ เช่น ออกกำลังกาย ฟังเพลง

   Deep breath / นิ่ง: สูดลมหายใจเข้าออกลึก ๆ ช้า ๆ จะช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายมากขึ้น

   Destination /แน่วแน่: แนะนำให้ผู้ติดบุหรี่ยึดถือเป้าหมายหลัก ตั้งใจเลิกบุหรี่อย่างแน่นอน

ตารางที่ 1 แสดงแนวทางการปฏิบัติที่พบได้บ่อยจากปัจจัยเสี่ยงที่กระตุ้นให้ยังคงอยากสูบบุหรี่ 

2. การรักษาโดยการใช้ยา

     การที่เภสัชกรได้ให้คำแนะนำที่เหมาะสมร่วมกับให้ยาในผู้ป่วยที่ไม่มีข้อห้ามใช้ยา ทำให้ผู้ติดบุหรี่มีโอกาสเลิกบุหรี่ได้สำเร็จมากขึ้น

ข้อห้ามใช้ของยา ได้แก่

• สูบบุหรี่จำนวนน้อยกว่า 10 ม้วน/วัน
• หญิงตั้งครรภ์หรือหญิงให้นมบุตร
• เด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี

    ยาที่เป็นทางเลือกแรกในการรักษาผู้ติดบุหรี่ ได้แก่ Varenicline, Bupropion, Nicotine replacement therapy

    ยาที่เป็นทางเลือกรองในการรักษาผู้ติดบุหรี่ ได้แก่ Nortriptyline, Clonidine